BASKONIA GLOBALIZAZIOAN JARDUNALDIA
Aitzol Altuna Enzunza
Oñatiko udalak eta Nabarralde Fundazioak Santa Ana Antzokian ekainaren 13
eta 14an egindako jardunaldia arrakastatsua izan zen. Bere helburua, Baskoniak
globalizazioaren aurrean duen erronkari eusteko behar duen Atlasa edo abia puntuaren
“hausnarketa kritikoa” egitea zen, arlo ezberdinetan adituak diren hizlarien ponentzien
bidez: soziologian, historian, hizkuntzalaritzan, sindikalismoan eta ekonomian,
besteak beste.
Ostiral arratsaldean jardunaldiari hasiera emateko, Santiago Alba idazle
eta filosofoak, ikuspegi orokor bat eman zigun “Baskonia en la Globalización,
Atlas societario” titulupean. Bertan, besteak beste, Internetek sorten ari duen
identitate berriaz aritu zen, gizarte eta nazio bati erreferentziarik ez
duenak, “munduaren berdintzea” suposatzen duena Oliver Royren hitzetan, gizarte
neoliberal eta globalizatu honek demokrazien atzerakada nabarmena dakarrelarik.
Jardueraren zati mamitsuena larunbatekoa izan zen. NUP-UPNAn ekonomia
irakaslea den Juan Carlos Longasek grafikoen bitartez “Baskonia, sistema de
ciudades” ponentzian eta gero Eguzki Urteaga EHUko soziologoak “Mugaz-Gaindiko
bizi-eremuak Euskal Herrian”, gure hiriez aritu ziren: Baiona-Angelu-Biarritz
(BAB), Donostia Aldea, Bilbo Aldea, Gasteiz eta Iruñerriak dira gure hirigune
garrantzitsuenak, erriberako Tuterarekin batera, horiek hartu behar ditugu
oinarri ekonomiko-politiko bezala aditu hauen ustez. Euskal Hirien sareak
gainditu behar dituen oztopo administratibo, fiskal eta linguistikoak planteatzen
ditu Baskonia Estatu bitan bananduta egoteak, gainera, hiru azpi
administrazioetan gutxienez. Europar Batasuneko pertsonen eta kapitalen
zirkulazio libreak, askotan, Estatuen “lan eremuak” deritzena ezin gainditurik
dabiltza; horrela, euskaldun gutxik egiten du lan inposatu zaion Estatuaren
mugetik kanpo. Era berean, Iparraldeko ikasleak Hegoaldeko unibertsitateetara
joateko era guztietako trabak gainditu behar izaten dituzte, adibidez,
ateratzen duten tituluen homologazioa. Bidasoako ibaiertza edo Txingudiko badia
da salbuespena: Irun-Hendaia-Hondarribia bizi eta lan-eremu propioa sortzen
dute, Pirinioetako Hitzarmenean (1659) inposatu ziguten muga politikoa
gaindituz.
Baina, badaude muga gainditzen duten ekintza eta erakunde instituzionalak
ere. Euskadi-Nafarroako Erkidegoa eta Akitania berria bezalako Euroeskualdeak ekonomia garatzeko beharrezkoak
dira Eguzki Urteagak azaldu zigun bezala, nahiz eta, Parisetik aldebakarreko
erabakia hartu zuten eta Poitiers ingurua Akitanian sartu berri dute,
Baskoniarekin zer ikusirik ez duen lurraldea hain zuzen. Gutxi badira ere,
badaude muga haratago doazen beste erakunde batzuk, horrela, elkarrekin
kooperazioan dabiltzan Gipuzkoako, Nafarroa Garaiko eta Baionako Industria eta Merkataritza
Ganbarak ditugu adibide gisa.
Hurrengo hizlaria, azken urteotan gure herriaren historia agerrarazteko lan berritzaileak egiten ari den Xabier Irujo izan zen, Reno Unibertsitateko (EE.BB.) historialaria eta genozidioan espezializatua dena. Denok identifikatuta sentitu ginen Irujok Ipar Amerikako natiboen kontra egindako genozidio kulturala irudietan jarri zigunean. Estatu Batuetako indiar umeek eskoletan ingelesa ikastera, Amerikako historia jakitera, europar erara janztera edo eurentzat arrotza ziren kultura eta erlijio kristaua aitortzera behartuak izan ziren; Espainia-Frantziak azken 200 urteetan gure arbasoei, gurasoei, zein guri eta gure seme-alabei egiten ari digutenaren antzera.
Atsedenaldiaren aurretik, Karmelo Landa EHUko irakasle eta HBko mahaikide
ohiak ere, euskaldunen genozidio kulturalaz mintzatu zen. Gaur egun euskal naziogintzak
aurrera pausu berri bat eman behar duela adierazi zuen, “polisistema” propio
bat garatuz. Adibidez, euskaraz ez dauden irrati, egunkari, kazeta eta
telebistak diru publikoaz finantzatzen utziz. Landaren ustez, badaude “naziogintza
positiborako indarrak” nazio mailan elkarlanean aritzeko. Besteak beste: Naziogintza,
Orreaga Taldea, Gure Esku Dago, Gazte Euskaltzaleen Sarea, Euskal Herrian
Euskaraz, Eusko Ikaskuntza edo eta Nabarralde bera ere.
Joseba Sarrionaindia, soziologo eta idazle arrakastatsuak ere, programaren
bigarren zatia hari berdinari tiratuz jarraitu zuen. Espainiako Erregimen
totalitario ezberdinen erruz, Kuban urteetan atzerriratua egonda gero, gure
herria “poskolonizatua” aurkitu du, “t” barik berak adierazi bezala. Sarrionaindiak
asmatu duen kontzeptu honek, ez du kolonizazioa gurean amaitu dela esan nahi,
aitzitik, kolonizazioa pairatu eta barneratuan duen herri bat aurkitu duela
baizik. Adibidez Iurreta bere jaioterrian, non bere semea bezalako euskaldunek
ez dakigu euskara hitz egiten duten gaztelaniako hitzak sartuz, edo gaztelaniaz
ari diren euskarazko hitzak ere erabiliz. Josebarentzat, kolonizazio mentala da
gainditzeko zailena duda barik.
Solasaldi berotan bazkaldu eta gero, arratsaldeko lehenengo ponentzia biak
ELA euskal sindikatu nagusiaren eskutik etorri ziren. Ane Alberdi nahiko baikor
ageri zitzaigun “Euskal Herriaren beste bereizgarri bat: sindikalismo
eraldatzailea” bere ponentziaren tituluan ageria den moduan. Bere ustez, euskal
langileon eskubideak kalean defendatzen ditu ELAk eta horrela hainbat
sektoreetan langileen hainbat eskari aurrera ateratzeak lortu izan du, batez
ere, sindikatu honek autonomia ekonomikoa duelako euren bazkideen kuotetatik
bizi delako eta erresistentzia kutxa ere; baldintza bi hauei eta zerbitzu
juridiko sendo bati esker, ELAk bere burua aske sentitzen du une oro behar
dituen langileen aldeko erabakiak hartzeko, burujabetzaren bidea ahaztu barik.
ELAko bigarren hizlaria ekonomista den Roser Espelt katalana izan zen, 4
urteetan euskara maila bikaina lortu izan duena gure hizkuntzaren zailtasunaren
mitoa gaindituz. Espelten ustez, gure ekonomiak erronka ekologiko, sozial eta
lurraldekoei aurre egin behar dizkie, baina lehiakortasuna galdu barik. Industrian
oinarritzen zen ekonomia batetik, zerbitzuen garrantzia handitzen doan bidegurutze
baten gaudelarik.
Saioaren 3. atalean Iñigo Urrutia izan genuen hizlari “Baskonia
instituzionala” aztertuz, bai historikoki azken urteetan eduki duen garapena,
bai gaur egun dituen aukerak aztertuz. Gaurko Euskal Herria, erakundeen aldetik,
egitura komun baten gabe agertzen zaigu. Lurralde guztietan, euskaldunak
erronka berdinei egiten diegu aurre, baina lurralde bakoitzak bera kaxa:
osasungintza, etxebizitza, lurraldearen antolamendua, turismoa, euskara eta
gure kultura…Gaur egun, euskaldunen gehiengo batek, agortutzat joten du modelo
hau, Autonomia Estatutu bete gabeak barne.
Guzti hau, argi gelditu zen azken mahai inguruan, non Xabier Barandiaran (Goierriko
gipuzkoarra), Isabel Elizalde (Doneztebeko goi-nafarra) eta Helena Larralde (behe-nafarra)
aritu ziren Oskar Arantzabal moderatzaile izan zutelarik; azken hau, Eneko
Bidegainen azken orduko bajaren ordez. Bakoitza bere euskalki arrunt ederretan,
euren herri txikietan oraindik gertuko erakundeak eta auzolana beharrezkoa direla
aitortu ziguten, baita mugaz alde bietan eginikoa, esate baterako: Bortziriak-Malerreka-Baztan
eta Behe Nafarroako betiko lur eta baso komunala euskaldun guztien onurarako
kudeatzeko orduan. EHU irakasle den Barandiaranek, behin eta berriro
euskaldunok gure etorkizuna bermatzeko eta gure herri hau aurrera ateratzeko:
botere politikoa, ekonomikoa eta soziala behar-beharrezkoa dugula adierazi zuen
adi entzuten aritu ginen guztioi.
Jardunaldi sakon zein aberats hau, Oñatiko alkatearekin batera zabaldu zuen
Anjeles Iztuetaren hitzek (Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburu ohia), labur
biltzen dute gure gizartearen Atlas hau osatu ondoren egin beharreko denon betebeharrak:
- - Taktika-Estrategia: bidea argi eduki,
baina momentuan momentuko erabakiak hartuz.
- - Ekintza-Pentsamendua: egingo dugun oro,
aurretiaz ondo pentsatutakoa behar du izan.
- - Errealismoa-Imajinazioa: errealitatean oinarri
sendoak dituzten bide berriak asmatzen jakin behar du gure herriak.
